Proofreading herhangi bir metnin dil bilgisi, biçim ve yazım hatalarının bulunup düzeltilmesi amacına yönelik olarak yeniden incelenmesi anlamına gelir. Bazı durumlarda birkaç kez yinelenmesi gereken proofreading titizlikle gerçekleştirilmesi gereken bir süreçtir.
Çeviri süreci ilk bakışta yalnızca kelimelerin ve yansıttığı anlamların belirli bir dile çevirisinin yapılması gibi görülse de birçok teknikten, işlemden ve uzmanlık alanından oluşur. Yapılan çevirinin başarılı ve kaliteli olabilmesi için çeviri sürecini oluşturan tüm parçaların birbiri ile uyumlu olması gerekir. Bu parçalardan her biri kendi özelinde son derece önemli görevler üstlenmekte olup bunlar arasında proofreading de yer alır. Çeviri alanında son okuma ve düzenleme anlamına gelen proofreading süreci tamamlandıktan sonra çevirisi tamamlanan metin gözden geçirilip sunuma uygun hale getirilmiş olur.
Proofreading en genel tanımıyla yazılı bir metnin yeniden incelenmesi bu sayede dil bilgisi, yazım, biçim ve gramer hatalarının düzenlenmesi anlamına gelir. Metin içerisinde anlam bozukluğuna neden olan ve yanlış kurulan cümlelere dikkat çekilmesi de proofreading süreci kapsamındadır. Bu nedenle proofreading süreci tamamlanana kadar metin birçok kez okunarak incelenir. Hiçbir hata bulunmadığına emin olunduğu noktada proofreading süreci tamamlanmış olur.
Proofreading son derece zahmetli ve bir o kadar da uzmanlık gerektiren bir iş olup proofreader’ın yani proofreading yapacak olan kişinin hedef ve kaynak dile üst düzeyde hakim olması gerekir. Eğer proofreading yapılacak olan metin özel uzmanlık gerektiren bir alanda kaleme alındıysa proofreading yapacak olan çevirmen dil bilgisi ve gramere ek olarak alan terminolojisi açısından da yeterli donanıma sahip olmalıdır. Bu nedenle proofreading yapacak olan kişilerin mutlaka alanında uzman ve deneyimli profesyoneller olması gerekmektedir.
Proofreading Nasıl Yapılır?
Proofreading uygulanacak olan metin dil bilgisi, cümle dizilişi ve imla kuralları açısından kontrole başlanmadan önce ilk olarak ana hatlarıyla genel bir değerlendirmeye tabi tutulur. Böylece söz konusu metin bir bütün olarak değerlendirilebilir. Metnin genel hatları çıkarıldıktan sonra ikinci bir genel kontrol aşamasına geçilir. Bu süre metnin yoğunluğuna göre değişmekte olup gözden kaçırılan noktaların daha net bir şekilde görülmesi mümkün olur.
Metne proofreading uygulanmaya başladıktan sonra cümlelerin netliğini bozan gereksiz kelimeler kaldırılarak anlam akıcılığı sağlanmış olur. Bu sürecin tamamlanmasının ardından hangi hataların aranacağına dair bir liste yapılır. Tabloya sadık kalınarak adım adım metin incelemesine devam edilir.
Hataların ayıklanması sürecinde herhangi bir hatanın gözden kaçırılmaması için yardımcı bilgisayar programlarından yararlanılabilir. Metnin yeniden incelenmesi esnasında metin en az iki kez sesli olarak okunur. Bu yöntem gözden kaçırılan bazı hataların ses yardımıyla bulunmasını sağlayabilir. Metnin diğer satırları kapatılıp yeniden incelenmesi yoluyla ince hatalar olup olmadığına odaklanılır. Son aşamaya gelinmesiyle birlikte manuel olarak ve programlar yardımıyla yazım denetimi gerçekleştirilip proofreading süreci sona erdirilir.
Proofreader Neler Yapar?
Her uzmanlık alanının kendine has görevleri olduğu gibi proofreader da başarılı bir çalışma yapabilmek için belirli adımları izlemelidir. Metnin sayfa yapısını kontrol ederek metnin anlamlı ve tutarlı bir şekilde okuyucuya aktarılmasını sağlamak proofreading yapan kişinin görevleri arasında yer alır. Referansların doğru bir şekilde kullanıldığından emin olmalı ve içeriği görünüm olarak da doğru bir şekilde düzenlemeye odaklanmalıdır. Metnin sayfa numaraları, sayfa başlıkları ve alt başlıkları titizlikle kontrol edilip düzenlenmelidir. Metnin düzenlenmesi gereken yerleri dil bilgisi ve imla kurallarına uygun olacak şekilde gözden geçirilmelidir. Cümlede anlam karmaşası yaratan yanlış ya da gereksiz bir şekilde kullanılan kelimeler çıkarılıp cümleler kolay anlaşılır bir hale getirilmelidir. Düzenlenen metin mutlaka orijinal metinle karşılaştırılmalıdır.
Bununla birlikte proofreader’ın görevleri arasında metnin içindeki görsellerin ve içeriğin kullanım izinlerinin ve intihal olup olmadığının kontrol edilmesi yer almaz. Metnin sayfa dizaynını düzenlemese de eksiklik görmesi durumunda metin sahibini uyarabilir. Metnin içinde indeksleme yapmamakla birlikte isteğe bağlı olarak referanslar aracılığıyla yazara önerilerini iletebilir. İçeriği düzenlemez ancak metnin içerisindeki tüm hataları belirleyerek not eder ve metnin yazarına iletir.
Proofreading Neden Önemlidir?
Oluşturulan metinlerin hatasız olması noktasında en önemli aşamalardan biri tartışmasız proofreading’dir. Hazırlanan herhangi bir metnin proofreading aşamasına geçilmeksizin tamamlanmış kabul etmek ve sunmak doğru bir adım değildir. Proofreading hatasız hizmet sunma yolunda en önemli adımlardan biri olup önemli bir kontrol mekanizması olarak kabul edilir.
Tercümanlar her ne kadar kaynak dile de hedef dile de üst düzeyde hakim olsalar da odak noktaları doğru ve kaliteli çeviri yapmak olduğundan dil bilgisi, noktalama işareti ve imla kuralları konusunda bazı noktaları gözden kaçırmaları olasıdır. Bu hataların tamamı proofreading işlemi sayesinde ortadan kaldırılabilir. Aynı şekilde uzun ve gereksiz cümlelerin düzenlenmesi sayesinde proofreading işlemi anlam karmaşası yaratması olası durumların ortadan kaldırılmasını sağlar. Ve okuyucunun yanlış bir şekilde yönlendirilmesi önlenmiş olur. Proofreading son derece ciddiyet ve dikkat gerektiren bir süreç olup en küçük bir dikkatsizlik yapılması durumunda dahi metnin okuyucu üzerindeki etkisini kaybetmesi söz konusu olabilir.