Bir başka bilgi kaynağından okunan ya da öğrenilen herhangi bir konunun, genel anlamı bozulmaksızın kişinin kendi cümlelerini kullanarak aynı dilde ya da bir başka dilde yeniden yazmasına ya da aktarmasına paraphrase denilir. Yaygın ancak yanlış bir kanının aksine paraphrasing yararlanılan metinde anlatılanların kelimeler değiştirilerek yeniden yazılması ya da anlatılması anlamına gelmez. Paraphrasing bundan çok daha fazlası olup kullanılan kaynakta anlatılmak istenilenin çok iyi derecede anlaşılmasını ve kavranılmasını gerektirir. Ancak bu yapıldıktan sonra kişinin kendi cümlelerini kullanarak anlatması mümkün olabilmektedir. Eğer yapılan bu işlem anlamın bozulmasına neden oluyorsa ya da sadece kelimeler değiştirilerek yapılıyorsa o zaman paraphrasing olarak kabul edilmesi mümkün değildir.
Paraphrasing herhangi bir sözün, cümlenin ya da metnin anlamı sabit kalacak şekilde ancak orijinal kullanımı haricinde belirtilmesi olarak tanımlanabilir. Uzmanlık ve tecrübe gerektiren paraphrasing süreçleri oldukça zorlu olabilir. Çünkü önemli olan bir başkasının fikirlerinin ya da cümlelerinin tamamen doğru şekilde anlaşılması ve yeniden anlatılmasıdır.
Hangi Durumlarda Paraphrase Yapılır?
Paraphrase herhangi bir şekilde intihal bulunmaması gereken tez, makale ve tüm akademik metinlerden bilgi aktarılmasını gerektiren süreçlerde hayati öneme sahiptir. Alıntı dışı olarak nitelendirilebilecek olan bilgilerin bir başka metne aktarılması sırasında mutlaka paraphrasing işleminden geçmesi gerekir. Bu gibi durumlarda genellikle bir başka tez, makale ya da akademik metin kaynak olduğu için paraphrase yapan kişinin söz konusu alanda uzmanlık sahibi olması bir zorunluluk olarak kabul edilmektedir. Alıntı yapılırken kaynak kullanımı sırasında hiçbir değişiklik yapılmasına gerek olmamakla birlikte paraphrasingde değişim yapılması gerekir.
Kaynak Metinden Paraphrasing Nasıl Yapılır?
Günümüzde online olarak ulaşılabilecek ve paraphrase yapan çok sayıda web sitesi ya da uygulama vardır. Ancak bunlar insanlar tarafından gerçekleştirilen süreçlerin yerini tutabilecek özelliğe sahip değildir. Paraphrase hizmeti özellikle akademik metinler söz konusu olduğunda yoğun talep görmekte olup mutlaka profesyonel bir çevirmen ya da kaynak metnin diline üst düzeyde hakim olan bir kişi tarafından yapılmalıdır. Aksi halde intihal riski ile karşı karşıya kalınması söz konusu olabilir.
İntihalden uzak durarak başarılı bir paraphrase yapmak için kaynak metin defalarca okunmalı ve kaynak metinde aktarılanlar tamamen özümsenmelidir. Paraphrase yaparken uygulanması gereken en doğru yöntem kaynak metinde yalnızca bir cümle içerisinde aktarılmakta olan bilginin birkaç cümleye bölünerek aktarılmasıdır. Yeniden yazma işlemine başlandıktan sonra kaynak metnin orijinal haline mümkün olduğunca az bakılması çok önemlidir. Bu sayede paraphrase işlemi çok daha doğru ve kaynak metinde kullanılan cümlelerden bağımsız bir şekilde yapılabilmektedir. Eğer paraphrase yapılırken kaynak metinde kullanılan kelimelerin eş anlamlılarının kullanılması tercih ediliyorsa cümlenin orijinal metindeki anlamından farklı bir anlam taşımamasına özen gösterilmelidir. Ayrıca paraphrase sürecinde intihale yaklaştırma ihtimali olacağı için kaynak metinden mümkün olduğunca az kelime almaya dikkat edilmelidir.
Paraphrase Yapılırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Paraphrase yapılırken kayak metinde aktarılmakta olan bilgiden daha fazlasının yeni metinde bulunmamasına özen gösterilmelidir. Kaynak metinde yer verilen ana konuların her biri not edilmeli ancak cümleler yerine bütüne odaklanmak konusunda dikkatli olunmalıdır. Cümle cümle paraphrase yapıldığı takdirde ortaya amatörce ve kopuk bir anlatım çıkması olasıdır. Bunun sonucunda paraphrase edilmiş olan metinde bir anlam bütünlüğünün yakalanması mümkün olmamaktadır.
Paraphrase yapılırken kaynak metinde yazarın kullandığı kelimenin bağlamdaki anlamı tam olarak kavrandıktan sonra eş anlamlısı kullanılabilir. Ya da etken bir cümlenin edilgen bir cümle haline getirilmesiyle cümle yapısı değiştirilebilir. Sıfat durumundaki bir kelimenin zarf durumuna getirilmesi gibi bir yöntemle kelimenin bulunduğu sınıfın değiştirilmesi söz konusu olabilir.
Paraphrasingde yazı ve metin editörün de kontrolü ile sağlam bir imla ve dil yapısına sahip bulunmalıdır. Bu nedenle paraphrasing işlemini yapacak olan kişi hem hedef hem kaynak dile üst düzeyde hakim, yazım ve imla bilgisi konusunda yeterli yetkinlikte olmalıdır. Paraphrasing yapacak kişi imla kuralları ve noktalama işaretleri konusunda ileri düzey bilgisinin yanı sıra başarılı cümleler kuracak kadar iyi bir dil hakimiyetine de sahip olmalıdır.
Bir kitap çevirisi ele alındığında kitap çevirisinin cümlelerin değiştirilmesinden ibaret olmadığı açıkça ifade edilebilir. Bir roman çevirisi sırasında asla sadece cümlelerin çevrilmesi söz konusu değildir. Verilmek istenilen duygunun aktarılması da bir zorunluluktur. Aksi takdirde orijinal metnin anlam ve duygu bütünlüğünden uzaklaşılması kaçınılmazdır. Bu tür durumlarda cümleler çevrilirken mümkün olduğu kadar orijinal anlamına yakın ama aynı zamanda aynı duyguyu yansıtacak şekilde tasarlanmasına özen gösterilmelidir. Bu açıdan değerlendirildiğinde paraphrase yapan kişilerin yazılı anlatım konusunda başarılı olmalarının ne kadar önemli bir nokta olduğu açıkça gözler önüne serilebilmektedir. Diğer bir deyişle paraphrasing mutlaka bu alanda deneyimli profesyoneller tarafından yapılması gereken zorlu bir süreçtir. Herhangi bir alanda bir yazıyı oluşturmak son derece zor olsa da bunun paraphrasing yapılarak ortaya koyulması çok daha zor olabilmektedir.