Bir
belgenin geçerliliğinin tasdik edilmesiyle Lahey Konferansı’na
üye ya da taraf olan devletler nezdinde yasal geçerliliğe sahip
olmasını sağlayan belge onay sistemine apostil adı verilir. 6
Ekim 1961 tarihli Lahey Konvansiyonu ile tespit edilmiş olan apostil
kurallarının geçerliliği Lahey Konferansı’na üye ya da taraf
olan ülkelerle sınırlıdır. Pek çok farklı konu kapsamındaki
hukuki işlemlerde kullanılan apostil şerhi ile söz konusu belge
uluslararası geçerliliğe sahip konuma gelir. Resmi belgeler için
alınan apostil sayesinde belge yurt dışında geçerlilik kazanır.
Yurt dışından alınan belgelere ilgili ülke tarafından apostil
şerhi koyulması durumunda belge Türkiye Cumhuriyeti’nde geçerli
olur. Bununla birlikte apostil şerhinin temel kuralları ve
koşulları Lahey Konvansiyonu ile belirlenmiş bulunmaktadır.
Başka
bir ülkede alınan mahkeme kararı, karara şerh alınması ile
birlikte doğrudan Türkiye Cumhuriyeti’nde geçerli hale gelmez.
Mahkeme kararının kabul edilebilmesi için tanıma ve tenfiz
prosedürünün tamamlanması zorunludur. Tanıma ve tenfiz
prosedürünün izlenebilmesi için mahkeme kararında söz konusu
apostil şerhinin koyulmuş olması şartı aranmaktadır.
Apostil
Şerhinde Bulunması Gereken Unsurlar Nelerdir?
Apostil
şerhi ulusal ve uluslararası hukukta çok önemli bir yere sahip
bulunmaktadır. Resmi belgelere konulan apostil şerhinde zorunlu
olarak yer alması gereken bazı unsurlar vardır. Bu unsurlar;
Belgenin
düzenlenmiş olduğu ülke,
Belgeyi
imzalayan kişinin ya da mercinin adı,
Belgeyi
imzalayan kişinin resmi sıfatı,
Belgede
bulunmakta olan mührün hangi makam tarafından basılmış olduğu,
Apostil
şerhinin tarihi,
İşlemleri
yerine getiren makama ait kaşe ya da mühür,
Apostil
şerhini düzenleyen yetkili kişinin imzası,
Apostil
şerhinin numarası,
Apostil
şerhinin verildiği yer,
Apostil
şerhinin tasdik edildiği yer olarak sıralanabilir.
Hangi
Belgeler Apostil Yapılabilir?
Apostil
yapılabilen belgeler;
Savcı,
zabıt katibi ya da adliye memuru tarafından verilmiş olan
belgeler de dahil olmak üzere devletin bir yargı oranına ya da
mahkemesine bağlı bir makam ya da görevli memurun düzenlediği
belgeler,
Noter
senetleri,
İdari
belgeler,
Kişilerce
özel sıfatla imzalanmış belgeler üzerine koyularak belgenin
kaydının ya da belirli bir tarihte mevcut olduğunun ve imzaların
doğruluğunun resmi makamlar ve noterler tarafından tasdiki gibi
beyanlar olarak sayılabilir.
Apostil
Nereden Yapılır?
Apostil
şerhinin yapılacağı yeri her ülke kendi inisiyatifi ile
belirlemekte olduğu için apostilin nereden yapılacağı ülkeden
ülkeye değişiklik gösterebilmektedir. Türkiye’de apostil
şerhinin yapılacağı yetkili merci, idari ve adli belgelerde
farklı olmaktadır.
İdari
belgeler için apostil şerhi; valilikler, valiler, vali adına vali
yardımcıları, vali adına hukuk işleri müdürlükleri ve
kaymakamlıklar tarafından koyulur.
Adli
belgeler için apostil şerhi ise ağır ceza mahkemesi kurulmuş
olan merkezlerde bulunan adli yargı Adalet Komisyonu Başkanlıkları
tarafından koyulur. Sözleşmeye taraf olmayan yani apostil şerhinin
geçerli olmadığı ülkelerde resmi belgelerin doğruluğunun ve
geçerliliğinin teyit edilebilmesi için konsolosluklara
başvurulmakla birlikte bu onay konsolosluklardan alınamaz.
Apostil
Şerhi Konacak Resmi Belgeler Nelerdir?
Kişinin
eğitim öğretim durumunu gösteren ilkokul, lise, üniversite
diplomaları,
Kişinin
medeni halini gösteren doğum belgesi, evlilik cüzdanı, evlenme
ehliyeti,
Vekaletname
ve muvafakatname türleri,
Hukuk
mahkemeleri, aile mahkemeleri ve ceza mahkemelerine ait mahkeme
belgeleri ve kararları, sabıka kaydı,
Resmi
kurumların verdiği şirket kuruluş belgeleri, şirket kuruluş
belgeleri, şirket ana sözleşmeleri, patent hakları gibi
belgelere apostil şerhi konulabilir.
Elçilik
ya da konsolosluk memurları tarafından düzenlenmiş belgeler ile
ticaret ya da gümrük işlemleriyle doğrudan ilgili olan bazı
belgeler onay gerektiren belgelerin dışında yer alır.
Apostil
Neden Gereklidir?
Apostil
yalnızca resmi işlemlerin yürütülmesi açısından değil
uluslararası olarak da son derece önemli bir rol üstlenir. Apostil
onayının alındığı söz konusu belgedeki apostil şerhinden
anlaşılabilir. Türkiye’den alınmış olan mahkeme kararı,
sabıka kaydı ya da herhangi bir resmi belgenin yurt dışında
geçerlilik kazanabilmesi apostil şerhinin alınmasına bağlıdır.
Diğer yandan yurt dışından alınan herhangi bir resmi belgenin
Türkiye’de ya da bir başka ülkede geçerli hale gelmesi için de
ilgili resmi belgeye apostil şerhi konulması zorunlu bir durum
olarak kabul edilmektedir.
Bununla
birlikte apostil şerhi konulması ilgili belgenin Lahey
Sözleşmesi’ne taraf olan ülkelerde geçerli olmasını sağlasa
da apostil şerhi konulan belgenin diğer ülkelerde otomatik olarak
infaz edilmesi gibi bir durumdan bahsedilemez. Diğer bir deyişle
Almanya’da boşanan ve boşanma kararına apostil şerhi koydurarak
Türkiye’deki resmi kurumlara ibraz eden kişiler Türkiye’de de
boşanmış sayılmayacaklardır. Bunun gerçekleşebilmesi için
Türkiye’de tanıma - tenfiz prosedürünün takip edilmesi
gerekliliği bulunmaktadır. Diğer yandan tanıma - tenfiz prosedürü
için ibraz edilen belgede apostil şerhinin bulunması zorunlu
tutulmakta ve bu şekilde ilgili belgenin resmi makamlar tarafından
verildiği kabul edilmektedir. Günümüzde birçok resmi belgenin
uluslararası düzeyde geçerliliğe kavuşabilmesinin yolu apostil
şerhine sahip olmasına bağlıdır. Bir belgenin yeminli tercüman
tarafından çevrilmesi, noterden onaylatılması ve apostil şerhi
alınması sonucunda başka ülkelerde de yasal olarak geçerli hale
gelmesi sağlanabilmektedir.