Tiyatro tarihi son derece eski zamanlara dayanan canlı performans sanatlarından biridir. Geçmiş çağlarda yapılan dini ritüeller tiyatronun doğuşuna zemin hazırlamıştır. Bunun yanı sıra. doğum, ölüm, taht değişimi gibi olaylar da belirli ritüellere uygun olacak şekilde yapılırdı. Bu esnada lirik, ağıt, epik gibi türlede performanslar sergilenirdi.
Tiyatro yazınsal bir tür olması nedeniyle çeviri alanında önemli bir yer tutar. Sahnelenme amacına yönelik olarak kaleme alınan tiyatro, içerdiği görsel ve işitsel unsurların yanı sıra yoğun kültürel söylemlere de sahiptir. Bu nedenle tiyatro çevirisi esnasında çevirmenlerin bazı sorunlarla karşılaşmaları olasıdır. Kaynak metinde verilmek istenen mesajın hedef metinde, aynı olmasa da yakın olacak şekilde, aynı ya da en yakın etkiyi uyandırarak verebilmesi önemlidir.
Tiyatro romanlardan sonra çevirisi en çok yapılan edebi tür olma özelliğine sahiptir. Tiyatro metinleri oynanmak ve sergilenmek için yazılabilen metinlerdir. Bu nedenle alanında uzman ve profesyonel çevirmenlerin tiyatro çevirisi yaparken bu durumu göz önünde bulundurması çevirinin başarısı üzerinde doğrudan etkili olacaktır. Tiyatro diğer sanat türlerine göre çok daha zor bir çeviri türüdür. Kaynak dilin ait olduğu kültürdeki duygunun hedef kültüre aktarılabilmesi için çok fazla emeğe ve bilgi birikimine ihtiyaç vardır. Çevirmen her iki kültürü ne kadar iyi tanır ve ne kadar iyi iletişime geçerse tiyatro çevirisi o kadar başarılı olacaktır.
Tiyatro Çevirisi Nedir?
Herhangi bir dilde yazılmış olan bir tiyatro eserinin bir başka dile çevrilmesine tiyatro çevrisi denilir. Tiyatro çevirisi mutlaka bu alanda deneyimli profesyonel çevirmenlerden alınması gereken bir hizmettir. Çevirinin en temel görevi oyunu tercüme etmek ve izleyicilere kendi dillerinde sunmak olarak gözükse de aslında tiyatro çevirisi bundan çok daha fazlasıdır. Tiyatro çevirmeni bir dilde ve kültürde doğrudan ya da dolaylı olarak ifade edilenin özünü anlar. Bunu bir başka dilde ve kültürde ifade etmenin yeni ve dilsel açıdan en uygun yolunu bulur. İdeal olan, bir okuyucunun ya da izleyicinin yalnızca kendisine söylendiği takdirde metnin çeviri olduğunu anlamasıdır. Bu nedenle başarılı bir çeviri okuyucuya ya da izleyiciye kendisini orijinalinde hedef dilde yazılmış bir metin olarak hissettirebilmelidir.
Tiyatro Çevirisinin Avantajları Nedir?
Alanında uzman ve deneyimli profesyonel çevirmenler tarafından yapılan tiyatro çevirisi, tiyatro oyununun kaleme alındığı kültürün özelliklerinin ve tercümesi yapılan olan dilin özelliklerinin çok iyi analiz edilmemek yapılmasını sağlar. Tiyatroyla ilgilenen hatta bu konuda deneyimli kişiler tarafından tiyatro çevirisi yapılması daha başarılı çeviriler ortaya koyulmasını sağlar. Profesyonel çevirmenler tarafından yaplan tiyatro çevirileri doğallık üzerine kurulu metinlerden oluşur. Böylece eserin ruhu bozulmamış ve hedef dilin konuşulduğu toplumlara en doğru şekilde yansıtılması sağlanmış olur. Bununla birlikte tiyatro çevirisinden bahsedilirken basılı eserler için yapılan çeviri ile sahneye koyulacak eserlere yönelik olan çeviri birbirinden ayrılmalıdır.
Tiyatro Çevirisi Nerelerde Kullanılır?
Tiyatro çevirisi hem klasik eserlerin okunma amacıyla basılı metinler olarak farklı bir dile aktarımında hem de tiyatro eserlerinin sahnelenme amacıyla farklı dillere aktarımında kullanılabilir. Tiyatro çevirisi hem okunduğu hem de sahnelendiği için diğer yazın türlerinden farklıdır. Bu nedenle kendi kuralları ve gereksinimleri ile özel bir alan çevirisi olarak kabul edilir.
Tiyatro metni edebi metin gibi çevrilebildiği gibi sahnelenme amacıyla da tercüme edilebilir. Bu durumda çevirmen yazılı metin ile sahne metni arasındaki eşdeğerliliği sağlamalıdır. Ancak bir tiyatro metni düz metin gibi çevrilemez. Değişik bir şekilde okunan tiyatro metinleri ancak oynandığı zaman anlamlı olduğu için genellikle tamamlanmamış bir metin havasına sahiptir.
Tiyatro Çevirisi Nasıl Yapılır?
Her tiyatro eserinin çevirisi türün çevirisindeki genel zorluklara ek olarak bazı kendine özgü zorluklar da içerir. Bunlar çevirmeni dilsel, iletişimsel, kültürel ve aktarımsal bağlamda zorlayabilir. Çevirmen öncelikle çeviri konusu olan tiyatro eserini diğer yazınsal eserlerin çevirisinden ayıran noktayı benimsemelidir. Çevirmen orijinal metni de çeviri metni de yüksek sesle okumalıdır. Çeviri teknik çeviride olduğu gibi satır satır bilginin değil eserin genel ruhunun aktarıldığı bir özellikte yapılmalıdır. Eserin herhangi bir şekilde bütünlüğünü kaybetmemesine özen gösterilmelidir. Tiyatro çevirisi yapmak için çevirmenlerin diğer yazınsal türlerin çevirisi için ihtiyaç duyduklarından daha farklı bir uzmanlık gerektirebilir. Tiyatro eserlerinin çevirisi ilk aşamada yazınsal eserlerin çevirisine benzese de bazı noktalarda kendine özgü özellikleri ile ön plana çıkar. Bu nedenle çevirmen çeviriye başlamadan önce kaynak metni iyice özümsemelidir.
Tiyatro çevirisi yapmak aslında tiyatro oyunu yazmak kadar zorlu bir iştir denilebilir. İyi bir tiyatro çevirisi yapılabilmesi için çevirmenin olayın geçtiği dönemi, oyundaki kişilerin karakterlerini, içlerinde bulundukları durumu ve oyunun genel havasını çok iyi bir şekilde anlaması gerekir. Çevirmen her tiyatro çevirisi için uzun bir araştırma sürecini tamamlamasının ardından çeviriye başlamalıdır. Araştırma sürecinde eğer varsa yazarın diğer yapıtları da incelenmelidir.