Tarihi en eski zamanlara dayanan canlı performans sanatlarından biri olan tiyatronun doğuşu geçmiş çağlarda yapılan dini ritüellere dayanır. Aynı zamanda doğum, ölüm, tahta çıkış gibi olaylarda da belirli ritüeller uygulanarak ağıt, lirik, epik gibi türlerde performanslar sergilenmekteydi.
Tiyatro yazınsal bir tür olduğundan çeviri alanında son derece önemli bir yerdedir. Tiyatro eserleri sahnelenme amacına yönelik olarak kaleme alınan eserler oldukları için yoğun ölçüde görsel ve işitsel unsurlar içerirler. Bunun yanı sıra kültürel söylemler de barındırırlar. Bu özellikleri çevirmenlerin tiyatro çevirisi sırasında bazı sorunlarla karşılaşmasına neden olabilir. Tiyatro eserlerinin çevirilerinde kaynak metinde verilen mesajın hedef metinde aynı ya da yakın bir şekilde, aynı ya da en yakın etkiyi uyandıracak şekilde verilmesi en önemli noktalardan biridir.
Tiyatro Çeviri Nedir?
Herhangi bir dilde yazılmış olan bir tiyatro eserinin bir başka dile çevrilmesi için yapılan çeviri hizmetlerine tiyatro çevirisi adı verilir. Tiyatro çevirisi özel çeviri türlerinden biri olup bu konuda mutlaka deneyim sahibi, profesyonel çevirmenlerden hizmet alınmalıdır. Tiyatro çevirisi çeviriye konu olan oyunun tercüme edilmesi ve izleyicilere kendi dillerinde sunulması için sunulan bir hizmet olarak görülmekle birlikte bundan çok daha fazlasını barındırır. Tiyatro çevirmeninin kaliteli bir tiyatro çevirisi yapabilmesi için bir dilde ve kültürde doğrudan ya da dolaylı olarak ifade edilen metnin özünü doğru bir şekilde anlaması gerekir. Ardından bunu hedef dilde ve kültürde en doğru şekilde ifade etmenin yolunu bulmalıdır. Bir okuyucunun ya da izleyicinin kendisine söylenmediği sürece metnin çeviri olduğunu anlamaması olması istenilen bir durumdur. Bunun sağlanabilmesi için başarılı bir tiyatro çevirisinin izleyicide ya da okuyucuda orijinalinde hedef dilde yazılmış bir metin olduğu izlenimini uyandırması çok önemlidir.
Tiyatro Çeviri Hangi Alanlarda Yapılır?
Tiyatro çeviri hizmetinden farklı alanlarda yazılmış olan tiyatro eserlerinin okumaya ya da sahnelenmeye yönelik olarak hedef dile çevrilmesinin gerektiği tüm durumlarda yararlanılabilir.
Tiyatro Çevirinin Avantajları Nedir?
Alanında uzman, deneyimli ve profesyonel çevirmenler tarafından gerçekleştirilen tiyatro çevirisi hizmetleri ile çeviri konusu tiyatro eserinin kaleme alınmış olduğu kültürün özelliklerinin de dilin özelliklerinin de çok iyi analiz edilmesi gerekir. Bu sayede herhangi bir çeviri hatası ile karşılaşılması söz konusu olmaz. Tiyatro çevirilerinin tiyatro sanatı ile ilgili ve bu konuda deneyimli kişiler tarafından yapıldığı durumlarda çok daha başarılı çevirilere imza atılabilir. Profesyonel çevirmenlerin gerçekleştirdiği tiyatro çevirileri doğallık üzerine kurulu metinlerden oluştuğu için eserin ruhunun bozulması engellenir. Aynı zamanda eserin hedef dilin konuşulduğu toplumlara en doğru şekilde yansıtılması mümkün olur. Tiyatro çeviri hizmetleri söz konusu olduğunda basılı eserlere yönelik olarak yapılan çeviriler ile sahnelenmek üzere yapılan çeviriler arasındaki farkların göz önünde bulundurulması gerekir.
Tiyatro Çevirisi Neden Yapılıyor?
Tiyatro eserlerinin çevirisi klasik eserlerin okunması amacına yönelik olarak yapılabileceği gibi tiyatro eserlerinin sahnelenmesi amacına yönelik olarak da kullanılabilir. Tiyatro eserleri hem okunduğu hem sahnelendiği için diğer yazın türlerinden farklı olup çevirileri de belirli kurallar ve gereksinimler dahilinde yapılmalıdır. Bu nedenle tiyatro çevirisi özel çeviri türlerinden biri olarak kabul edilir.
Tiyatro eserleri edebi metin olarak ya da sahnelenme amacıyla tercüme edildiğinde çevirmenin en önemli önceliği yazılı metinle sahne metni arasındaki eşdeğerliliğin sağlanmasıdır. Bununla birlikte bir tiyatro metninin düz bir metin gibi çevrilemeyeceği konusu kesinlikle göz ardı edilmemelidir. Tiyatro metinleri değişik bir şekilde okunma özelliğine sahip olmakla birlikte oynandıkları zaman anlamlıdırlar. Bu nedenle genellikle tamamlanmamış bir metin havası taşırlar.
Tiyatro Çeviri Nasıl Yapılır?
Tiyatro eserlerinin çevirileri türün çevirisinde bulunan genel zorlukların yanı sıra ek olarak metne özgü bazı zorluklarla da karşılaşılabilir. Bu tür durumlar çevirmenin dilsel, kültürel, iletişimsel ve aktarımsal bağlamda zorlanmasına neden olabilir. Çevirmenlerin başarılı tiyatro çevirileri yapabilmeleri için ilk olarak çeviri konusu olan tiyatro eserinin diğer yazınsal eserlerden ayrılmasını sağlayan noktayı özümsemeleri gerekir. Çevirmen orijinal metni de çeviri metni de yüksek sesle okumaya özen göstermelidir. Bununla birlikte tiyatro çevirisi teknik çeviri hizmetlerinde olduğu gibi satı satır bilgi yerine eserin genel ruhu aktarılacak şekilde yapılmalıdır. Yapılan çeviri sonucunda eserin herhangi bir şekilde bütünlüğünü kaybetmediğinden emin olunmalıdır.
Tiyatro eseri çevirisi yapacak olan çevirmenlerin diğer yazınsal türlerin çevirilerinde gerekenden farklı bir uzmanlığa sahip olmaları beklenir. Tiyatro eserlerinin çevirisi ilk etapta her ne kadar yazınsal eserlerin çevirileri ile benzer özellikler gösterse de bazı noktalarda önemli farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle çevirmen, çeviriye başlamadan önce kaynak metni tam olarak özümsemeye özen göstermelidir.
Tiyatro eserlerinin çevirileri aslında tiyatro eseri yazılması kadar zor bir iş olup başarılı bir tiyatro çevirisi yapılabilmesi için çevirmen olayın geçmekte olduğu dönemi, oyundaki kişilerin karakter özelliklerini, duygu durumlarını ve oyunun genel havasını çok bir şekilde anlamalı ve analiz edebilmelidir. Bunun sağlanabilmesi için çevirmen çeviri işlemlerine başlamadan önce çeviri konusu tiyatro eseri için uzun bir araştırma sürecini tamamlamalıdır. Eğer yazarın başka yapıtları varsa araştırma sürecinde bu eserlerin incelenmesi de ihmal edilmemelidir.