Kitap çevirisi yapmak hiç şüphesiz çok zevkli bir o kadar da zorlu bir süreçtir. Yazarların büyük zaman ve emek harcayarak oluşturdukları eserin, yazarın ana dilinde yayınlanması aslında sınırlı bir okuyucu kitlesine ulaşılması demektir. Kitaplar farklı dillere çevrilerek çok daha büyük kitlelere ulaşabilmektedirler. Kitap tercümesi bir bakıma tüm çeviri çeşitlerinden parçalar içeren, her tür edebi kaynağa, bilgiye ve deneyime ihtiyaç duyulan bir çeviri türüdür. Bunlara ek olarak kitap çevirisi yapacak olan çevirmenin yaratıcılık özelliğine sahip olması da gereklidir.
Kitap çevirisi genel olarak değerlendirildiğinde bazı açılardan teknik çeviriden ya da akademik çeviriden çok daha zor olduğu gözlemlenebilir. Özellikle roman tarzında yazılan kitaplar, yazılmış olduğu kültürün ya da romanda konu edilen bölgenin kültürünü son derece detaylı bir şekilde yansıtırlar. Bu durumda çevirmenin bire bir çeviri yapması, istenilen etkinin elde edilmesini sağlamaz. Aynı zamanda çevirmenin kültür hakkında bilgili olması da bir zorunluluktur. Aksi takdirde kitabın okuyucusuna yansıtmak istediği duygunun ya da anlamın yansıtılması mümkün değildir. Bu nedenle kitap çevirisi hizmeti alınırken oldukça seçici davranılmalı ve alanında deneyimli, profesyonel bir çevirmen ile çalışılmalıdır.
Kitap çevirisi yapılabilmesi için öncelikle çeviriye konu olan kitap ana dilinde okunmalı ve iyi bir şekilde anlaşılmalıdır. Hatta kitapta anlatılanlardan öte çevirmen, yazarın kaleme aldıklarından o anki hissiyatını, psikolojini anlar duruma gelmelidir. Böylece doğru bir çeviri yapma, kitabı okuyucuya en doğru şekilde yansıtma imkanını elde edebilecektir.
Kitap Çevirisi Nedir?
Kitap çevirisi, herhangi bir alandaki kitapların kaynak dilden hedef dile çevrilmesi işlemi olmakla birlikte son derece geniş kapsamlı bir konudur. Bir kitabın yazıldığı dilden başka dillere çevrilmesiyle, diğer dilleri kullanan kişilerin de söz konusu kitaptan faydalanması amaçlanır. Kitap çevirisi bütünlük isteyen ve terminoloji oluşturularak yapılması gereken kapsamlı bir çeviri olarak kabul edilir. Aynı yazarın farklı konularda yazılmış birden fazla kitabı çevrilirken dahi diğer kitaplardaki dile sadık kalınarak çeviri yapılmaya özen gösterilmelidir. Kitap çevirisi, çeviriye konu kitabın türüne yalnızca kelimelerin, anlamların, cümlelerin doğrudan başka bir dile aktarılmasından çok daha fazlasını ifade eder. Kitap çevirisi yapacak olan çevirmen, kitabın konusu hakkında detaylı bilgiye sahip olması, kaynak ve hedef dile ana dil düzeyinde hakim bulunmalıdır.
Kitap Çevirisi Nerelerde Kullanılır?
Kitap çevirisi her dilde ve her konuda yazılmış olan tüm alanlardaki kitapların çevirilerini kapsayan geniş bir çeviri alanıdır. Kitap çevirisi üzerinde özenli bir şekilde çalışılması ve çokça zaman harcanması gereken çeviri türlerindendir. Çeviri hizmeti verecek olan tercüman, çeviri konusunda uzman olmalı ve çeviriye başlamadan önce kitabı yeterince tanımak için gerekli çalışmaları yapmalıdır. Bu, çevirmenin yazarın anlattıklarını hedef dile doğru bir şekilde aktarabilmesi için dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biridir. Bu noktaya gereken özen gösterilmediği takdirde farklı anlatım ve yanlış çeviri gibi istenmeyen durumlarla karşılaşılabilir.
Hangi Tür Kitaplar Çevrilir?
Kitap çevirisi çok geniş bir kapsamdaki eserleri kapsar. Kurgu kitapların yani hikaye, roman gibi edebi metinlerin yanı sıra makale, biyografi, tarih, teknik, bilimsel alanlardaki kitapların çevirisi de bu kapsamda sayılır.
Kitap Çevirisi Nasıl Yapılır?
Kitap çevirisi, düz metin çevirisi ile kıyaslandığında farklı bir uzmanlık ihtiyacı gerektirir. Çevirmenin çeviri yaptığı dile hakim olmasının yanı sıra hem kaynak hem hedef dilde birçok kitap okumuş ve çevirinin yapıldığı alana yatkın olması gerekir.
Kurgu kitapların çevrilmesi için kaynak ve hedef dilin ileri derecede bilinmesi yeterli değildir. Bu tür kitaplar sanat eseri niteliğinde olduğundan sanat eserlerini anlamayan kişiler tarafından çevrilmemelidir. Edebi metinler yalnızca harflerden ve kelimelerden oluşmazlar. Duygu yüklü oldukları için yalnızca kayana ve hedef dil hakimiyeti ile verilmek istenen duygunun okuyucuya aktarılması mümkün değildir. Bu tür durumlarda son derece başarısız kitap çevirileri ile karşı kaşıya kalınabilir. Kitabın vermek istediği duygu kavranamazsa, metnin anlamı tamamen yok olur ve yetersiz bir çeviri ile karşı karşıya kalınır. Aslında kurgu kitap çevirilerinde, kaynak dilde yazılmış kitabın aynı hissiyatı verecek şekilde hedef dilde yeniden oluşturulması söz konusudur.
Deyimlerin, sokak ağzı söylemlerin, atasözlerinin, bölgesel mizahın ve kültürün bilinmesi için yalnızca kelime bilgisi yeterli değildir. Bu nedenle kitap çevirisi yapacak olan çevirme, kaynak ve hedef toplumun sosyokültürel hayatı hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Bu aşamada sözler toplumlara ait olsa da anlamlarının evrensel olduğu göz önünde bulundurularak çeviri yapılmalıdır.
Kurgu olmayan kitap çevirilerinde dil bilgisi daha ön plandadır. Bu tür kitaplarda teknik kelimeler daha çok yer aldığından hedef dildeki doğru kelimenin bulunabilmesi için çevirmen geniş bir kelime dağarcığına sahip olmalıdır. Günümüzde sıklıkla kullanılan ve yenilenebilen online sözlükler teknik kelimelerin bulunmasında çevirmenlerin yararlandığı kaynaklardandır.
Kitap çevirilerinde ilk aşama, metinlerin kaynak dilden hedef dile çevrilmesidir. Çevrilecek olan metinle ilgili akademik alanda eğitimli, dil yetkinliği yüksek ve deneyim sahibi çevirmenler tarafından verilmesi gereken kitap çevirisi hizmetinde çeviri aşamasında anlam kaymaları yaşanmaması için çevirmenler metnin özüne sadık kalmalıdır. Çeviri esnasında metinde anlaşılmayan noktalar olduğundan bu konu netleştirilmeli ve yazarın vermek istediği anlamın çeviriye doğru bir şekilde yansıtılması sağlanmalıdır.
Çevirisi tamamlanan metinler detaylı bir şekilde kontrol edilmeli ve redaksiyon işlemi deneyimli uzmanlar tarafından yapılmalıdır. Bu aşamada cümle yapıları kontrol edilir, terimlerin doğruluğu denetlenir. Yazım hataları düzeltilir, dil hataları giderilir, noktalama işaretleri ve kültürel hassasiyet taşıyan noktalar denetlenir. Aynı zamanda cümle ya da paragraf geçişlerinde metnin akıcılığının sağlanmasına yönelik olarak eklemeler ve çıkarmalar yapılması da söz konusu olabilir. Çeviri aşaması metnin özüne sadık kalarak gerçekleştirildiğinden Türkçe kaynak metindeki olası akıcılık sorunları Türkçe hedef metne de yansıyabilir. Son aşamada, yapılmış olan düzeltmeler kontrol edilir ve metin teslime hazır hale getirilir.
Kitap çevirisi akademik alanda uzman tercümanlar tarafından yapıldığında daha sağlıklı sonuçlar elde edilmesi mümkündür. Çevirinin alan bilgisine sahip olmayan tercümanlar tarafından yapıldığı durumlarda anlaşılırlık ve akıcılık kaybolabilir. Kitap çevirisi farklı çevirmenler tarafından yapıldığında ise terim ve üslup farklılığına bağlı olarak dil bütünlüğü bozulabilir. Bu da metinde terminoloji tutarsızlığı oluşmasının temel sebeplerindendir. Ayrıca kitap çevirisi birden fazla çevirmen tarafından yapıldığında herhangi bir bölümün çevirisinde gecikme yaşanması tüm kitabın yayın sürecinin olumsuz yönde etkilenmesine ve gecikmesine neden olabilir.